Trump Erdoğan’ın liderliğindeki Türkiye’nin, Suriye’yi dostça olmayan biçimde ele geçirdiğini, Suriye’nin anahtarının Türkiye olduğunu söyledi.
Bunun için “unfriendly takeover” tabirini kullandı. Türkiye’nin Suriyede elinin güçlenmesi “dostane olmayan bir ele geçirme” olarak niteleniyor.
Öte yandan Cumartesi geç saatlerde Kızıldeniz’de ABD Donanmasına ilişkin USS Harry S. Trumandan kalkan F/A-18 savaş uçağının, USS Gettysburg kruvazöründen kazara atılan bir füze ile “dost ateşinde” vurulduğu açıklandı. Bunu için de CENTCOM “friendly fire” tabirini kullandı.
Yani “dost ateşi” terimi…
“Dost ateşi” denilmekle birlikte, füzenin ABD jetlerini tanımaması, kodların örtüşmemesi de dikkat çekti. Kimi yorumculara nazaran ABD jetini Ensarullah vurdu.
Velhasıl “dostane olmayan” birebir vakitte “düşmanca” demek olabilir.
***
Trump herşeyden evvel bir iş adamı…
“Unfriendly takeover” aslında şirket satın almaları için sık kullanılır.
Burada “gücünü kullanarak aldı” manasında gönderme var.
Bir şirketin yahut bireyin, amaç şirketin idaresinin isteği olmadan öbür bir şirketi devralması durumunda kullanılıyor.
Bu tıp bir satın alma çoklukla, amaç şirketin idaresinin karşı görüşlerine karşın, halka açık piyasada kıymetli ölçüde pay satın almak yahut; hissedarları satın alma lehine oy vermeye ikna etmek üzere agresif taktiklerle belirlenir…
Yani Erdoğan’ın Suriye’yi “ele geçirmesi” bu formda nitelendi gelecek olan Amerikan başkanı Trump tarafından.
Trump’ın bu konuşmasının akabinde 20 Aralık’ta Cumhuriyetçi Senatör Lindsey Graham ve Demokrat Senatör Chris Van Hollen Türkiye’nin yahut desteklediği kümelerin Suriye’nin kuzeyindeki askeri aksiyonlarıyla ilgili tasaları münasebet göstererek Türkiye’ye yaptırım uygulanmasını öngören iki partili bir yasa teklifi sundu.
Van Hollen’ın eşi Yunan kökenli. Eşi Katherine’nin annesi Malvina 2. Dünya Savaşını Alman işgali altındaki Yunanistan topraklarında yaşamış biri.
Senatörler ortak açıklamada “Bu yaptırımlar, Suriye Demokratik Güçleri’ne (SDG) yönelik daha fazla Türkiye yahut Türkiye dayanaklı atakları ve ABD’nin ve tüm dünyanın ulusal güvenliğini tehdit etmekte olan İŞİD’in (Irak ve Şam İslam Devleti terör hareketinin) yine ortaya çıkma riskini önlemeyi amaçlamaktadır” diye belirttiler.
Şam’a ziyarette bulunan ABD Dışişleri Müsteşar Yardımcısı Barbara Leaf ise, Cevlani olarak da bilinen Suriye’nin yeni lideri Ahmed el-Şaraa’nın “pragmatik bir izlenim verdiğini” söyledi. Şam’daki görüşmelerini “oldukça uygun, çok üretken, ayrıntılı” olarak tanımladı.
Leaf telekonferans ile basının karşısına çıktı ve bölge basınından soruları yanıtladı.
Basın toplantısında İran ve Türkiye’nin Suriyedeki deki rolü soruldu.
Barbara Leaf’in yanıtı harfi harfine şöyle:
“Bugün prestijiyle yargılayacak olursam, İran’ın hiçbir rolü olmayacak ve açıkçası olmamalı. İran, Suriye’de onlarca yıl süren yırtıcı ve yıkıcı davranışlarda bulundu. Savaş sırasında, yabancı milisleri, kendi İhtilal Muhafızları güçlerini, Hizbullah savaşçılarını seferber etti ve sahiden Suriyeli halka büyük bir vahşetle saldırdı. Bu yüzden, İran’ın rastgele bir rolü olmasını hayal etmek benim için sıkıntı. Neden olmalı ki?
Türkiye’nin açıkça çok büyük bir rolü var. Büyük bir tesiri var. Tarihî olarak var ve komşu bir devlet. Ulusal güvenlik çıkarları ve öteki pek çok çıkarı da var. Alışılmış ki hükümetimizin görmek istediği şey, kendi ayakları üzerinde durabilen, tıpkı komşusu Irak üzere, kendi işlerinde tam egemenlik kazanabilen bir Suriye.”
***
Bu toplantıda Kuzeye ve SDG ile Türkiye ortasındaki duruma dair soruyu, Suriye’deki Kuzey Basın Ajansı’ndan Hişam Arafat sordu:
“(ABD Dışişleri Sözcüsü) Matthew Miller, geçtiğimiz günlerde Türkiye ile SDG ortasındaki ateşkesi bu hafta sonuna kadar geçerli olacak formda, lisana getirdi. Ateşkesle ilgili rastgele bir güncelleme yahut kuzey Suriye’deki tansiyonu azaltma uğraşları hakkında bilgi verebilir misiniz?”
Barbara Leaf:
“Evet, elbette. Manbij etrafında bir ateşkes var ve hepimiz, Tişrin Barajı yakınlarında yaşanan çatışmaların ve barajın ziyan görmesinin tesirlerinden tasa duyuyorduk, bilhassa de yapısal hasar değerli olursa, bu durumun aşağı havzadaki binlerce insan ve topluluk için yaratacağı tehditten.
Bu ateşkes var. Türk yetkililerle ve tıpkı vakitte SDG ile ağır bir halde görüşmeler yapıyoruz. Bence en düzgün yol, Kobani etrafında bir ateşkese varmak ve SDG’nin bu bölgedeki rolüyle ilgili olarak bir çeşit yönetilen geçiş süreci bulmak için çalışmak ve diyalog kurmaktır.
Bakın, 8 Aralık’tan itibaren Suriye’de her şey değişti. Bu epey açık. Ve Kürtlerin, Suriye’deki birçok topluluk üzere, fecî bir baskıya maruz kalmalarına yol açan şartlar, Kuzeydoğu Suriye’deki Kürtlerin kendilerini örgütlemelerine ve kendilerini savunmalarına neden olan şartlar farklıydı ve işler hakikaten dramatik bir biçimde değişti.”
Bu tabirlere bakınca ABD’nin yeni bir sayfa hatta tahminen yeni bir kısım açtığını görmekteyiz. Eski defterler kapanmış üzere görünüyor.
Pentagon sözcüleri bu siyasete şimdi ayak uyduramadı ve SDG ‘nin varlığını IŞİD’e bağlayarak yanıt veriyorlar.
Beyaz Saray’a bakarsak da; Jake Sullivan Pazar günü CNN’de yaptığı konuşmada, “IŞİD vakumu seviyor ve idarenin aktif olmadığı yerlerde gücü ele geçirmemesi için SDG’yi destekleyeceğiz” sözlerini kullandı.
Leaf, El Hol kampı üzere hapishanlerin SDG denetiminde kalması ve SDG’nin Al Shara ile görüşmesini beklediklerini vurguluyor. Bununla birlikte SDG ‘nin yapısını tıpkı biçimde müdafaasını gerektirecek koşulların değiştiğini söz ediyor.
Ayrıca özerklik – otonom bölgelerden çok Suriyelilerin “Suriyeli” olma hasretini ve merkezi idare dileğini vurguluyor:
“Suriyeliler, ‘biz bir halkız ve bir halk olarak düşünmek istiyoruz, yıllarca Esad rejiminin yaptığı üzere birbirimize karşı olmak istemiyoruz’ diyorlar”
***
ABD Dışişleri yetkilileri bunları söylerken ABD Senatosunda Erdoğan’ı “Kürtlere ilişmemeye” davet eden davetler duyduk. Senatör John Kennedy’nin Senato katındaki hitabı, Lindsey Graham ve Chris Van Hollen’in teşebbüslerine bakınca Türkiye’nin etnik bir ayrımcı uygulama yaptığı algısı yaratılıyor. Telaffuz de buradan ilerliyor.
Yani terörle çaba kapsamında YPG-PKK’nın maksat alınması; Kürtlere karşı operasyon ile eş manalı kullanılıyor.
“Unfreindly takeover” tabiri akabinde Kongredeki hareket işte bunlar oldu…
Graham daha evvel de Trump liderken Suriye’den çekilmeyi düşündüğünde onun karşısında durmuş ve Suriye petrolü denetimini YPG’ye vermenin onlara yapılacak masrafı bedavaya getireceğini söz etmişti.
Bugün için Suriye’de petrol ihracatı azalmış durumda. Savaş öncesi gelirin yarısı petroldendi. Birçok altyapı vuruldu. Ve ithalat daha yüksek.
Trump’ın 2019’da Erdoğan’a yazdığı mektupta “General Mazlum Abdi seninle müzakere etmeye hazır, gel operasyon yapma, yoksa ekonominizi mahvederim” ihtarını da hatırlatalım.
Bu hafta Savunma Yetkilendirme Yasası da Senato’dan geçti. ABD’nin Iraktaki güçlerine, Peşmergeye ve Suriye’de SDG’ye toplamda yarım milyar doları bulan bütçe öngörülüyor.
SDG kelamda kumandanı Mazlum Abdi de bu hafta YPG içindeki yabancı savaşçıları ülke dışına geri yollamaya hazır olduğunu duyurdu.
İlk kere militanlar ortasında Suriyeli olmayanların varlığını kabul etti…
Ancak YPG’nin silah bırakma konusu havada.
Trump Arizona’da Cumartesi “Yıllarca öbür ülkeleri savunduk artık kendi ülkemizi savunacağız ifadelerini” kullandı.
***
ABD Dışişleri yetkilileri bu hafta Ahmed el-Şaraa ile görüştü. Türk Dışişleri Bakanı Hakan Fidan kucaklaşma fotoğrafı verdi…
Ancak YPG ile görüşmek Türkiye için şehit aileleri ve ulusal dinamikleri göz önüne aldığımızda kolay bir adım değil. Yeniden de ‘Abdullah Öcalan ile oluyor da Mazlum Abdi ile neden olmuyor?’ sorusunu sorabiliriz.
ABD daima Suriye için Irak örneğini gösteriyor.
Suriye’nin Irak’taki üzere bir Kürt bölgesine mesken sahipliği yapması ana fikir…
Türkiye’nin Suriye’de kendisine “dost” olan Kürtleri bulması güç.
PKK’nın demokratik bir yapı olmadığını, kendi içindeki önderlerden çatlak ses çıkaranları infaz ettiklerini bilenler bile karşı telaffuzda bulunamıyor.
Suriye şu an Erdoğan’ın elinde patlayabilecek bir canlı bomba. Yanlışsız ve mert yönetirse sonu bölge ve Türkiye için âlâ de olabilir. Aksi Türkiye’nin tabana vurmasına da yol açabilir.
YPG ile konuşmak mı, yoksa ülke hududunda ipi her vakit bir oburunun elinde olacak bir gücü yok etme – yok sayma siyaseti mı daha kabul edilebilir?
Bütün dünya bağımsız bir Kürt devleti için uğraşıyorsa bu Türkiye sonlarına dokunmadan olması bir nebze kabul edilebilir. Türkiye tekrar de “hiç olmamasını” birinci sırada tercih edecektir. Bunda ısrara ederken treni tamamıyla kaçırma riski var.
Sürekli herşeyi ABD’nin ve İsrail’in oyun kurgusu olarak görmeyi İran söylemi olarak niteleyenler bir yanda, İran’ın varlığının dahi İsrail’e düşman sağlayarak onu güçlendirdiğini sav edenler de öbür yandayken Türkiye kendi ulusal devlet aklını ortaya koymak durumunda.